Σήμερα, το να φανταζόμαστε έναν κόσμο χωρίς πλαστικά είναι σχεδόν αδύνατο, καθώς τα πλαστικά χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο ως βασικός παράγοντας για διαφορετικούς τομείς όπως συσκευασία, κατασκευή, μεταφορά, υγειονομική περίθαλψη και ηλεκτρονικά είδη.
Όμως η ανακύκλωση τους, αποτελεί ένα αμφιλεγόμενο θέμα και απασχολεί πολλούς, των οποίων το περιβαλλοντικό τους καθήκον ξεκινάει από το σύμβολο ανακύκλωσης σε μια πλαστική συσκευασία και καταλήγει στον μπλε κάδο ανακύκλωσης.
Στην Ελλάδα από τους 180.000 - 300.000 τόνους πλαστικής συσκευασίας που παράγονται ετησίως, μόνο ένα ελάχιστο ποσοστό οδηγείται στην ανακύκλωση.
Γνωρίζοντας όμως καλύτερα το πλαστικό, τους διάφορους τύπους των πλαστικών, και τους παράγοντες που καθιστούν την ανακύκλωση τους τόσο περίπλοκη, θα είμαστε σε θέση να κάνουμε καλύτερες επιλογές ως καταναλωτές, στη προσπάθειά μας να προστατέψουμε την υγεία μας και το περιβάλλον.
Λίγα λόγια για τα πλαστικά
Το πλαστικό είναι ένα υλικό κατασκευασμένο από πολυμερή μόρια υδρογονανθράκων, και χωρίζεται σε 2 μεγάλες κατηγορίες.
Η πρώτη κατηγορία είναι τα θερμοπλαστικά που διαθέτουν μεγάλη ελαστικότητα και μπορούν να εύκολα να παραμορφωθούν και να αποκτήσουν το σχήμα που επιθυμούμε κάθε φορά που θερμαίνονται.
Η δεύτερη κατηγορία, είναι τα θερμοσκληρυνόμενα, όπου μετά την πήξη τους δεν δύνανται να μορφοποιηθούν περαιτέρω, γι’ αυτό και είναι δύσκολο να ανακυκλωθούν.
Συνολικά, υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο οι ποσότητες των πλαστικών που παράγονται αγγίζει τους 250 εκατομμύρια τόνους, και ένα πολύ σημαντικό ποσοστό αυτών προορίζεται για αντικείμενα με μικρό χρόνο ζωής και μικρή δυνατότητα ανακύκλωσης όπως π.χ. για συσκευασίες προϊόντων και πλαστικά μιας χρήσης.
Ποιο είναι όμως το πρόβλημα με τα πλαστικά;
Αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο πρόβλημα με τα πλαστικά, είναι ότι λόγω της σύστασής τους δεν είναι αποκοδομήσιμα από τη φύση (δηλαδή δεν απορροφώνται από τη φύση).
Το 99% των πλαστικών παράγονται από κλάσματα του πετρελαίου, ένα ορυκτό καύσιμο το οποίο θεωρείται μη ανανεώσιμος πόρος και ευθύνεται για μεγάλο μέρος της κλιματικής αλλαγής.
Το αποτέλεσμα είναι τα πλαστικά που συσσωρεύονται ανεξέλεγκτα στους ΧΥΤΑ, είτε να καίγονται εκπέμποντας καταστροφικά για το περιβάλλον τοξικά αέρια και διοξίνες, ή ακόμα χειρότερα να παραμένουν εκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να μπορούν να διασπαστούν, μολύνοντας το χώμα και το νερό.
Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι τα περισσότερα κοινά πλαστικά χρειάζονται πάνω από 500 χρόνια να αποδομηθούν από το περιβάλλον.
Όλο αυτό το πλαστικό αποτελεί μεγάλο κίνδυνο το περιβάλλον, την υγεία μας αλλά και τα άγρια ζώα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι πλαστικές σακούλες και τα μικροπλαστικά που καταλήγουν στην θάλασσα, αποτελώντας τεράστιο κίνδυνο για τα θαλάσσια ψάρια και τα πτηνά.
Περίπου 700 θαλάσσια είδη απειλούνται από τα πλαστικά είτε ηθελημένα, είτε τυχαία, είτε έμμεσα επειδή τρέφονται από κάποιο θήραμα που ήδη έχει καταπιεί πλαστικά.
Όμως όταν διαβάζετε την ετικέτα “ανακυκλωμένο υλικό” και στις περισσότερες πλαστικές συσκευασίες βλέπετε το τρίγωνο της ανακύκλωσης, δεν σημαίνει ότι στην πραγματικότητα ανακυκλώνονται κιόλας.
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο είναι τόσο σημαντικό να γνωρίζετε τους τύπους του κάθε πλαστικού και την δυνατότητα ανακυκλωσιμότητάς τους.
Τα 7 είδη πλαστικών και ποιά ανακυκλώνονται
Με µιά πιο προσεκτική µατιά μέσα στο τρίγωνο της ανακύκλωσης με τα 3 βέλη, μπορούμε να διακρίνουμε και έναν αριθμό (1-7) στο κέντρο του.
Ο αριθμός αυτός δηλώνει τον τύπο, τις ιδιότητες του πλαστικού, αλλά και την ανακυκλωσιμότητά του.
Ας δούμε λοιπόν αναλυτικά τι σημαίνουν ξεχωριστά όλοι αυτοί οι αριθμοί;
1. Πλαστικό PET (Tερεφθαλικό πολυαιθυλένιο)
Το PET είναι τεχνικό πλαστικό υψηλής αντοχής, κατασκευασμένο από πολυβινυλοχλωρίδιο (μια ένωση πετρελαίου).
Είναι σχετικά ασφαλές υλικό εκτός και αν εκτίθεται σε υψηλές θερμοκρασίες, όπου υπάρχει το ρίσκο να διοχετεύσει τοξικές χημικές ουσίες στα τρόφιμα ή τα ποτά σας.
Που το συναντάμε;
Το PET βρίσκεται συχνότερα σε συσκευασίες τροφίμων και ποτών, επειδή έχει την ικανότητα να δημιουργεί αεροστεγή σφράγιση και να αποτρέπει την αλλοίωση των τροφίμων.
Μερικά από τα πιο κοινά παραδείγματα είναι τα πλαστικά μπουκάλια νερού, μπουκάλια dressing σαλάτας και μαγειρικού λαδιού, βάζα μαρμελάδας, ρούχα από πολυεστέρα.
Μπορεί το PET να ανακυκλωθεί;
Το PET θεωρείται ως το πιο ανακυκλώσιμο πλαστικό που υπάρχει, και μπορεί να ανακυκλωθεί εκατοντάδες φορές. Επίσης μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί για την κατασκευή υφασμάτων, παπουτσιών, υπνόσακων κ.α.
2. Πλαστικό HDPE (πολυαιθυλένιο)
Είναι ένα πολυμερές πλαστικό υψηλής πυκνότητας, σκληρό και πολύ πιο ισχυρό από το PET πλαστικό. Γενικά θεωρείται ασφαλές για την υγεία, και μπορεί να υποβληθεί σε θερμοκρασίες έως και 120 °C.
Που το συναντάμε;
Μπορείτε να το βρείτε σε προϊόντα καθαρισμού, μπουκάλια φαρμάκων, μπουκάλια σαμπουάν, κοντίσιονερ και σε μπουκάλια απορρυπαντικού πλυντηρίου.
Μπορεί το HDPE να ανακυκλωθεί;
Το HDPE είναι αποδεκτό από τα περισσότερα κέντρα ανακύκλωσης και μπορεί να απορριφθεί στους μπλε κάδους και να ανακυκλωθεί.
Το επαναχρησιμοποιημένο HDPE προσφέρεται για τον κατασκευαστικό κλάδο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή πάρκων, περιφράξεων ή κιβωτίων.
3. Πλαστικό PVC (πολυβινυλοχλωρίδιο)
Το PVC είναι θερμοπλαστικό και ευέλικτο πλαστικό, κατασκευασμένο από 57% χλώριο και 43% άνθρακα.
Το PVC θεωρείται ένας από τους πιο επικίνδυνους τύπους πλαστικών για την υγεία και το περιβάλλον, καθώς έχει αποδειχθεί ότι εκπέμπει μια πληθώρα τοξικών χημικών ουσιών στο τέλος του κύκλου ζωής του (διοξίνες και φουράνια), μερικά από τα οποία έχουν συνδεθεί με τον καρκίνο.
Που το συναντάμε;
Το πλαστικό PVC βρίσκεται συνήθως στην κατασκευή πολλών ειδών οικιακής χρήσης όπως κουρτίνες μπάνιου, περιτυλίγματα φαγητού, πλαστικά παιχνίδια, και κατασκευαστικά είδη όπως δάπεδα, σωλήνες πόρτας/παραθύρων κ.α.
Μπορεί το PVC να ανακυκλωθεί;
Το PVC δεν ανακυκλώνεται, γι’ αυτό και η χρήση του πρέπει να αποφεύγεται.
4. Πλαστικό LPDE (Πολυαιθυλένιο χαμηλής πυκνότητας)
Το LDPE είναι ο πιο κοινός τύπος πλαστικού εκεί έξω! Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το πολυαιθυλένιο είναι πολύ φθηνό και εύκολο στην κατασκευή του.
Είναι ένα ιδιαίτερα εύκαμπτο θερμοπλαστικό, κατασκευασμένο από πετρέλαιο, και όπως το HDPE, έχει επίσης συνδεθεί με αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία και το περιβάλλον.
Που το συναντάμε;
Το LDPE χρησιμοποιείται πιο συχνά για σακούλες παντοπωλείου, πλαστικό περιτύλιγμα ρούχων και τροφίμων, δοχεία τροφίμων, κάλυμμα καλωδίων κ.α.
Μπορεί το HDPE να ανακυκλωθεί;
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Ανακύκλωσης, μπορεί να απορριφθεί στους μπλε κάδους.
Όμως το LDPE δύσκολα ανακυκλώνεται, γι’ αυτό και θα πρέπει να αντικαθίσταται.
5. Πλαστικό PP (Πολυπροπυλένιο)
Το PP είναι ένας πολύ κοινός τύπος θερμοπλαστικού, πολύ ελαφρύ και ανθεκτικό στη θερμότητα και στον χρόνο.
Που το συναντάμε;
Το PP το συναντάμε στα πλαστικά μιας χρήσης (π.χ. καλαμάκια), στα κεσεδάκια γιαουρτιού και μαργαρίνης, στις συσκευασία προϊόντων όπως όσπρια, ζυμαρικά, αρτοποιήματα, σερβιέτες, πάνες κ.α.
Μπορεί το PP να ανακυκλωθεί;
Ορισμένες εγκαταστάσεις ανακύκλωσης μπορεί να το δεχτούν, αλλά πρακτικά το υλικό δεν ανακυκλώνεται και καταλήγει στη χωματερή.
Παρόλα πολλά από αυτά μπορείτε αυτά να το αντικαταστήσετε με αντικείμενα κατασκευασμένα από μέταλλο ή bamboo και να επιλέγετε χύμα προϊόντα (π.χ. ψωμί και όσπρια).
6. Πλαστικό PS (Πολυστυρένιο)
Το PS είναι ένα είδος πλαστικού με βάση το πετρέλαιο που συνηθέστερα το γνωρίζουμε και ως φελιζόλ.
Είναι πολύ εύφλεκτο και επικίνδυνο για την υγεία υλικό, καθώς περιέχει τοξικές ουσίες όπως στυρένιο και βενζόλιο, ύποπτες καρκινογόνες ουσίες και νευροτοξίνες σύμφωνα με την Διεθνή Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC).
Που το συναντάμε;
Το PS βρίσκεται στα μαχαιροπίρουνα μιας χρήσης, καπάκια φλυτζανιών καφέ, κύπελλα και συσκευασίες φαγητού από φελιζόλ, χαρτοκιβώτια αυγών, δίσκους φαγητού.
Μπορεί το PS να ανακυκλωθεί;
Το PS, το οποίο ευθύνεται για τη μεγαλύτερη ρύπανση των ωκεανών, δεν ανακυκλώνεται.
Μπορείτε όμως να το αντικαταστήσετε πολύ εύκολα με επαναχρησιμοποιούμενα είδη για τον καφέ και το φαγητό.
7. Άλλα είδη πλαστικού
Το πλαστικό της κατηγορίας 7 είναι το πιο δύσκολο, καθώς εδώ ανήκουν τα πλαστικά που είναι μίγματα από όλα τα υπόλοιπα πλαστικά της κατηγορίας (1-6).
Το πολυανθρακικό (PC) είναι ένα παράδειγμα αυτού, όπως και τα βιοπλαστικά (PLA). Όπως και να έχει, όταν βλέπετε το σήμα 7 στο τρίγωνο, αποφεύγετε να το απορρίπτετε στον κάδο ανακύκλωσης.
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
12 εύκολοι τρόποι να βγάλετε το πλαστικό από τη ζωή σας
Γιατί τα περισσότερα πλαστικά ΔΕΝ ανακυκλώνονται;
Σύμφωνα με τα παραπάνω, είναι κατανοητό ότι πολλοί λίγοι τύποι ανακυκλώνονται στην πραγματικότητα και μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν για την κατασκευή νέων πραγμάτων.
Ποιοι είναι όμως οι κυριότεροι λόγοι που καθιστούν την ανακύκλωση των πλαστικών δύσκολη υπόθεση;
Δεν φτιάχνονται όλα τα πλαστικά ισότιμα
Tα πλαστικά αποτελούνται συχνά από περισσότερα του ενός είδους πολυμερή σώματα που καθιστούν την επεξεργασία τους και τη μετατροπή τους σε άλλο υλικό εξαιρετικά δύσκολη.
Τέτοιου είδους είναι τα πλαστικά τύπου 7, που αποτελούνται από τέτοια μίγματα πολυμερών.
Για παράδειγμα ένα πλαστικό μπουκάλι με εμφιαλωμένο νερό, αποτελείται όχι μόνο από ένα, αλλά από τρεις τύπους υλικών: PET για το σώμα του μπουκαλιού, HDPE για το καπάκι και PP για την ετικέτα.
Το ανακυκλωμένο πλαστικό χάνει την αρχική του αξία
Βασικός στόχος μιας πραγματικά κυκλικής οικονομίας, είναι κατά την ανακύκλωση του πλαστικού να παράγεται υψηλής ποιότητας υλικό, με σκοπό να αποφεύγεται η διάθεση νέου πλαστικού και η εξόρυξη νέων φυσικών πόρων.
Ωστόσο μετά την διαλογή και την επεξεργασία, μόνο το 5% της αξίας του υλικού διατηρείται για μεταγενέστερη χρήση.
Αυτό έχει ως συνέπεια το ίδιο κομμάτι πλαστικού να μπορεί να ανακυκλωθεί μόνο 2 ή 3 φορές και να μην μπορεί πλέον να χρησιμοποιηθεί και να ανακυκλωθεί ξανά.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα πλαστικά, σε αντίθεση με το μέταλλο, περιλαμβάνουν χημικές ουσίες και πρόσθετα χρώματα που δυσκολεύουν την επεξεργασία της πλειονότητας των πλαστικών συσκευασιών.
Η ανακύκλωση πλαστικού κοστίζει
Μπορεί γενικά η ανακύκλωση να είναι ενεργειακά αποδοτική, καθώς απαιτείται λιγότερη ενέργεια για την επεξεργασία ανακυκλωμένων υλικών, από ότι για την επεξεργασία νέων υλικών.
Ωστόσο, η ανακύκλωση πλαστικού συγκεκριμένα θεωρείται μια εξαιρετικά κοστοβόρα διαδικασία, καθώς η διαλογή, ο καθαρισμός των προϊόντων από υπολείμματα τροφίμων και ετικέτες, αλλά και ο διαχωρισμός της μίξης των πλαστικών που περιέχονται σε ένα προϊόν φαντάζει αδύνατη.
Επιπλέον, το υψηλό κόστος ανακύκλωσης, σε συνδυασμό με την υποβάθμιση ακόμη και των πλαστικών υψηλής ανακύκλωσης μετά από κάποιες χρήσεις, όπως είναι το PET και το HDPE, καθιστούν την ανακύκλωση ασύμφορη σε σχέση με κατασκευή παρθένων πλαστικών.
Συμπέρασμα
Το πλαστικό βρίσκεται και θα συνεχίσει να βρίσκεται παντού τριγύρω μας, καθώς η χρήση του αναμένεται να τετραπλασιαστεί έως το 2050, αντιπροσωπεύοντας το 20% της συνολικής κατανάλωσης πετρελαίου.
Παρόλο που η ανακύκλωση πλαστικού εξακολουθεί να χρησιμοποιεί μεγάλες ποσότητες πόρων όπως ενέργεια και νερό, αδιαμφισβήτητα αποτελεί την καλύτερη λύση σε σχέση με την αποστολή τους σε χώρους ταφής ή την αποτέφρωση όπου απελευθερώνονται αέρια θερμοκηπίου και λοιποί ρύποι.
Ας μη ξεχνάμε ότι μόνο με την ανακύκλωση πλαστικού δε λύνεται το πρόβλημα. Θα πρέπει και εμείς σαν υπεύθυνοι καταναλωτές να στραφούμε σε πιο βιώσιμες επιλογές και ένα zero waste τρόπο ζωής.
Για παράδειγμα μπορούμε πολύ εύκολα να αντικαταστήσουμε το πλαστικό με επαναχρησιμοποιούμενες εναλλακτικές, να αποφεύγουμε τη χρήση πλαστικών συσκευασιών όποτε αυτό είναι δυνατόν, και να μάθουμε να ανακυκλώνουμε σωστά τα οικιακά μας απορρίμματα.
